بازآفرینی آثار فاخر گذشتگان و داستان‌های کهن و یا بازتاب آنها در
آثاری که برای کودکان و نوجوانان امروز نوشته می‌شود، در عین مهم بودن با
ظرافت‌هایی روبرو است که باید با باریک بینی به آنها پرداخت.
بازآفرینی قصه‌های کهن تنها در زبان نیست
فرهاد حسنزاده نویسنده با سابقه‌ای که بازآفرینی داستان‌هایی از مولوی و
نظامی گنجوی و بازآفرینی گلستان سعدی را در کارنامه پربار نویسندگی خود
دارد، درباره بازآفرینی آثار کهن برای کودکان و نوجوانان، گفت: بازآفرینی
قصه‌ها برای کودکان باید هم در پیام و مفهوم و هم در زبان رخ می‌دهد.
تفاوت بازآفرینی و بازنویسی
داستان‌های کهن در توجه به زبان و محتوا است؛ در بازنویسی تنها بعد زبانی
قصه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد، در حالی که در بازآفرینی خلاقانه جایگاه
مخاطب در نظر گرفته می‌شود؛ اینکه آیا کودک می‌تواند با داستان ارتباط
برقرار کند؟
به اعتقاد برای بچه‌های امروز، باید با توجه به مفهوم کودکی و روانشناسی کودک قصه‌ها را امروزی کنیم.
حسنزاده درباره اهمیت روانشنتاسی کودک توضیح داد: در بازآفرینی آثار
باید با توجه به «مفهوم کودکی» یعنی نیازها، خواسته‌ها و روانشناسی کودک،
کودک نوشت؛ مقوله‌ای که پیش از انقلاب صنعتی مورد توجه قرار نمی‌گرفت اما
پس از آن تربیت کودک و مفهوم کودکی مورد توجه نویسندگانی مانند هانس
کریستین اندرسون و بودلر قرار گرفت و آنها نخستین کسانی بودند که قصه‌های
شفاهی را جمع آوری کردند و به قصد فهم بچه‌ها، کتاب آفریدند.
او ادامه داد: تفاوت بازآفرینی و بازنویسی داستان‌های کهن در توجه به
زبان و محتوا است؛ در بازنویسی تنها بعد زبانی قصه‌ها مورد توجه قرار
می‌گیرد، در حالی که در بازآفرینی خلاقانه جایگاه مخاطب در نظر گرفته
می‌شود؛ اینکه آیا کودک می‌تواند با داستان ارتباط برقرار کند؟
به گفته حسن زاده قصه ها در بازآفرینی بر خلاف بازنویسی، شخصیت پردازی،
پرداخت زمان و مکان و پرداخت داستانی دارد تا مخاطب بهترین ارتباط را باآن
برقرار کند.
این نویسنده کودک و نوجوان این راهم گوشزد کرد که بخشی از ادبیات کودک،
شخصیت امروز بچه‌ها را می‌سازد و بخشی دیگر بر آینده او اثرگذار است؛ ممکن
است مخاطب کودک امروز چنان که باید داستان را فهم نکند اما در ناخودآگاه او
نقش می‌بندد و در بزرگسالی اثر خود را می‌گذارد.
آثار کهن، دست‌مایه ایده‌های خلاقانه
حسنزاده معتقد است که بازآفرینی خلاق، دست نویسنده را باز می‌گذارد تا
از آثار کهن ایده و مضمون دریافت کند و با استفاده از ان دست به نگارش
بزند.
او با اشاره به کتاب خود از بازآفرینی آثار سعدی، گفت: در نگارش این
کتاب برای کودکان، خود را در کنار سعدی می‌دیدم که در حال انجام کاری مشترک
هستیم؛ مضمون از سعدی و پرداخت از من بود و کوشیدم تا ایده‌های سعدی را به
داستان‌هایی برای کودک امروز تبدیل کنم.
این نویسنده که بازآفرینی چندین اثر کهن را در کارنامه دارد، اظهار کرد:
نویسنده در بازآفرینی باید مفهوم را از آن خود بداند و آن را در قالبی
قابل فهم برای کودک امروز بگنجاند.
خلاقیت، لازمه یک بازآفرینی موفق
حسنزاده با بیان اینکه هدف از قصه‌گویی در ادبیات کودک ایجاد لذت برای
کودکان است، گفت: در بازآفرینی قصه‌های کهن برای کودکان باید پس از زبان و
مفهوم، در مرحله بعد به تاثیر قصه بر آنها توجه کرد.
او ادامه داد: قصه‌ها می‌توانند چند لایه نوشته شون؛ به عنوان نمونه نگاه پست مدرن به ادبیات کهن نوعی بازآفرینی به شمار می‌رود.
این نویسنده کهنه‌کار و البته نوپرداز با تاکید بر عنصر تنوع‌بخشی در
قصه گویی، گفت: نگاه خلاقانه به بازآفرینی آثار کهن، باعث ایجاد تنوع
می‌شود.
جریان قصه‌های کهن در میان بچه‌های امروز
بازآفرینی قصه‌های کهن و ایده گرفتن از ادبیات شفاهی برای خلق اثر کودک و
نوجوان سبب حفظ میراث معنوی کشور و بهره‌مندی فرزندان امروز ایران از غنای
اندیشه‌های بزرگان و اندیشمندان این سرزمین است.
به عقیده مژگان شیخی نویسنده نام آشنای کودک و نوجوان کشور، برای حفاظت و
بهره‌مندی از آثار کهن ادب فارسی، هیچ چیز بیش از تکرار در نقش بستن قصه
در ذهن بچه‌ها تاثیر ندارد.
نویسنده «۳۶۵ قصه برای ۳۶۵ روز سال» اذعان کرد: با توجه به تیراژ پایین
کتاب‌ها نمی‌توان برای معرفی ادبیات کهن و افسانه‌ها به کودکان امروز تنها
به کتاب تکیه کرد، بلکه این نیازمند کمک چندین نهاد و دستگاه است و در این
زمینه باید مدارس و رسانه‌های جمعی همچون رادیو و تلویزیون نیز نقش خود را
ایفا کنند.
قصه‌ها نمی‌میرند
نویسنده کتاب بازآفرینی گلستان سعدی، طوطی خانم و آقای بازرگان، روزگار
شیرین و برخی دیگر از قصه‌های کهن ادب فارسی گفت: قصه‌ها نمی‌میرند و
هیچگاه از بین نمی‌روند بلکه از جایی به جای دیگر و از قالبی به قالب دیگر
تبدیل می‌شوند.
او معتقد است که داستان‌های کهن از افسانه به قصه و از قصه به کتاب، سینما، تئاتر و انیمیشن می‌رسند.
قصه‌ها نمی‌میرند و هیچگاه از بین نمی‌روند بلکه از جایی به جای دیگر و از قالبی به قالب دیگر تبدیل می‌شوندبازآفرینی
آثار کهن در قالب کتاب و دیگر گونه‌های هنری می‌توانند به جاری ساختن آین
آثار ماندگار در زندگی کودکان و نوجوانان امروز منجر شود؛ مژگان شیخی در
نشست«بازتاب داستان‌های کهن در ادبیات کودک و نوجوان معاصر» گفت: توجه به
ویژگی‌های بصری موضوعی مهم است، باید داستان‌های کهن را به شکل بازی،
نمایشنامه و تئاتر نیز انعکاس داد.
نویسنده کتاب «۱۲ قصه از امام علی (ع) و یارانش» یادآور شد: موفقیت
کشورهای خارجی در ساخت شخصیت‌هایی از افسانه‌ها این است که به انیمیشن سازی
و ایجاد کارهای بصری رو آوردند، این در حالی است که در حوزه داستان‌های
عامه ایران هنوز کار چندانی نشده است.
او این را هم اضافه کرد که ساخت عروسک به شکل شخصیت‌های آثار سعدی، حافظ
و مولانا نیز می‌تواند به معرفی این مفاخر و آثار آنها کمک کند.
اهمیت قصه‌گویی جذاب در موفقیت بازآفرینی ادبیات کهن
شیخی با تاکید بر اهمیت بیان در قصه گویی، اظهار کرد: شاید نگارش و
ارائه کتاب به کودک به تنهایی تاثیر چندانی نداشته باشد؛ قصه گویی برای
بچه‌ها باید جذاب باشد و باعث علاقه‌مندی کودک به داستان شود.
این نویسنده کودک و نوجوان در این زمینه به اهمیت نقش والدین اشاره کرد و
گفت: اگر پدر و مادری خود با ادبیات و شعر و قصه آشنا باشند، می‌توانند
بچه‌ها را هم به این سمت هدایت کنند.
این ۲ نویسنده پرکار کودک و نوجوان کشور برگزاری برنامه‌های فرهنگی در
کتابخانه‌های عمومی و هر برنامه‌ای که مخاطب را به جهان داستانی و ادبی وصل
کند ارزشمند دانستند.